796 20 20 12
A. Nie do końca „zabezpieczenia” – zapisy ułatwiające egzekucję
Oczywiście podstawowym i najpewniejszym sposobem minimalizacji ryzyka banku jest dokładne zbadanie możliwości i perspektyw ekonomicznych kredytobiorcy (czyli sprawdzenie zdolności kredytowej oraz historii kredytowej), jednak banki starają się również dmuchać na zimne i przez odpowiednie wykorzystanie istniejącego prawa ułatwić sobie już na etapie udzielania kredytu ewentualną późniejszą egzekucję długu.
1. Oświadczenie o poddaniu się egzekucji kredytobiorcy na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego (BTE).
Ostatnio przepisy dotyczące BTE zostały zakwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny. Banki jednak mają jeszcze około roku czasu na całkowite wycofanie się z tej formy, zatem należy ją opisać.
Jest to dokument w formie oświadczenia kredytobiorcy, w którym ten stwierdza istnienie wymagalnej wierzytelności banku kredytującego. Na podstawie tego dokumentu bank może wystąpić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności. Samo nadanie takiej klauzuli odbywa się podczas postępowania niejawnego bez udziału stron i w przypadku BTE jest dokonywane praktycznie z urzędu.
Nadanie BTE klauzuli wykonalności uprawnia bank do postępowania egzekucyjnego (taki dokument może trafić bezpośrednio do komornika).
Jak wspomniałem, TK uznał zbyt duże uprawnienia banków w tym zakresie (banki są „sędziami w swojej sprawie” i to one decydują kiedy BTE użyć, choć teoretycznie powinny wraz z wnioskiem o klauzulę wykonalności przedstawić dowody zasadności wszczęcia egzekucji w postaci wskazania czynności bankowej, z której roszczenie wynika. Ale sąd nie bada zasadności samego roszczenia!) i w związku z tym BTE można wystawić jedynie do końca lipca 2016r.
Zamiast niego, prawdopodobnie najpopularniejszą formą zabezpieczenia kredytu pozwalającego na bezproblemową egzekucję, będą
2. „trzy siódemki” – poddanie się egzekucji przez dłużnika w formie aktu notarialnego, na podstawie art. 777 kodeksu cywilnego.
Z zasady „trzy siódemki” nie różnią się wiele od BTE. Podstawowa różnica jest taka, że kredytobiorca musi takie oświadczenie złożyć w formie aktu notarialnego, a notariusz zawsze ma obowiązek poinformować składającego oświadczenie woli o jego skutkach prawnych (za co oczywiście pobiera taksę notarialną).
Oświadczenie złożone w tej formie nadal jest podstawą nadania klauzuli wykonalności w trybie postępowania niejawnego bez udziału stron.
B. Zabezpieczenia nierzeczowe
1. Weksel własny (zazwyczaj in blanco).
Weksel własny jest papierem wartościowym, teoretycznie podlegającym obrotowi na wolnym rynku (w praktyce rynku weksli nie ma, a jedyna realna możliwość obrotu wekslami to płatność otrzymanym wekslem, o ile kontrahent się oczywiście na to zgodzi). Jego forma jest ściśle określona przez ustawę Prawo Wekslowe, a stanowi on bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty określonej sumy pieniędzy posiadaczowi weksla.
W praktyce w bankowości stosuje się weksle in blanco, na których nie wpisuje się wymaganego miejsca, czasu ani kwoty do zapłaty. Takie weksle występują zawsze z deklaracją wekslową – umową, w której bank i kredytobiorca ustalają dokładne zasady, warunki i okoliczności wykorzystania (uzupełnienia) weksla.
Roszczenie z weksla może być dochodzone w trybie nakazowym, gdzie na posiedzeniu niejawnym bez udziału stron sąd wydaje na podstawie poprawnie wystawionego weksla nakaz zapłaty.
Teoretycznie weksel, jako papier wartościowy podlegający obrotowi, powinien się znaleźć wśród zabezpieczeń rzeczowych, jednak w praktyce przyjmuje się go jako zabezpieczenie „miękkie”.
2. Poręczenie wekslowe (awal)
Jest to specyficzny rodzaj czynności prawnej, w której poręczyciel przyjmuje swoją odpowiedzialność za cudy dług wekslowy. Czyli może występować jedynie wtedy, gdy kredytobiorca składa weksel własny. Poręczenie wekslowe musi zostać wyraźnie wpisane na wekslu, wraz z podpisem poręczyciela. Jest nieodwołalne i bezterminowe – wygasa dopiero wraz z wygaśnięciem zobowiązania z tytułu weksla (w przypadku relacji bank – kredytobiorca, po spłacie zobowiązania bank zazwyczaj komisyjnie niszczy weksel).
3. Poręczenie cywilne (umowa poręczenia)
Jest to umowa pomiędzy wierzycielem a poręczycielem (może być zawarta bez zgody a nawet wiedzy dłużnika), która dla swej ważności wymaga formy pisemnej od jednej ze stron – poręczyciela. Poręczyciel musi zgodzić się na poręczenie w formie pisemnego, podpisanego oświadczenia, wierzyciel zaś nie musi w żaden sposób dokumentować woli zawarcia umowy poręczenia. Szczegóły umowy poręczenia reguluje kodeks cywilny.
Poręczycielem może być zarówno osoba fizyczna, jak i prawna.
Poręczyciele z zasady odpowiadają solidarnie i w pełni za zobowiązanie dłużnika, choć zakres odpowiedzialności może być również ograniczony w umowie poręczenia.
W przypadku poręczenia jako zabezpieczenia kredytu, mamy do czynienia m.in. z poręczeniami w formie zgody na obciążenie hipoteką nieruchomości poręczyciela, poręczeniami osobistymi członków zarządu spółek zaciągających kredyty itp.
Poręczenie może też być szczególną formą pomocy publicznej – tu przykładem są gwarancje de minimis udzielane przez Bank Gospodarstwa Krajowego.
Poręczyciel w potocznym języku bywa również nazywany żyrantem.
4. Gwarancja bankowa
Gwarancja bankowa jest szczególną formą poręczenia kredytu. Bank – gwarant poręcza kredyt udzielony przez inny bank na zasadach opisanych w stosownej umowie gwarancji. Sama instytucja gwarancji bankowej zaś szczegółowo opisana jest w ustawie Prawo Bankowe.
Oczywiście gwarancja bankowa może gwarantować nie tylko spłatę kredytu i w większości banków jest dostępna jako oddzielny produkt (zazwyczaj zabezpieczony), szczególnie w segmencie klientów korporacyjnych. Gwarancja udzielona przez „pewny” bank, jest praktycznie najlepszym możliwym zabezpieczeniem każdej transakcji.
W związku z ryzykiem ponoszonym przez bank – gwaranta, udzielenie gwarancji zawsze poprzedzone jest dokładną analizą sytuacji ekonomicznej zleceniodawcy gwarancji (klienta).
C.D.N.
Tomasz Suski, sierpień 2015
Jeśli wpis okazał się przydatny – zapisz się na newsletter lub polub nas na FB, by nie przegapić kolejnych!
